Энергияны мұнай мен көмірден алу үлкен жаңалықтарды өмірге әкелгені белгілі. Алайда энергияны мұндай жолмен өндіру экологияға зиян келтіретіні айқындала бастады. Жердің климаттық өзгерісін тоқтату үшін ғалымдар баламалы, зиянсыз жолдармен қуат өндіру мәселесін жаппай талқылай бастады.
Баламалы энергия деп қоршаған ортаға зиянын тигізбейтін табиғи таза энергия өндіру көздерін айтамыз. Мұндай энергия көздері экологияға еш зиянын тигізбейді, мұнай мен көмірдің орнын басып, оларды өндіру қажеттілігін жояды.
Қазіргі таңда баламалы энергияны өндіру көздері әртүрлі болып келеді.Оларға тоқталатын болсақ:
Ең біріншісі-Гидроэлектроэнергия. Су электр станциялары арқылы өндірілетін бұл энергияны барлығымыз жақсы білеміз. Тау өзендері мен сарқырама, жасанды каналдардың жағасына үлкен Су электр станциялары немесе гидроэлектрикалық тоған салынады. Ағысы қатты су айналып тұрған турбина арқылы өтеді де электр энергиясын өндіретін арнайы қондырғылар одан қуат алып, оны электр энергиясына айналдырады. Қазіргі таңда Қазақстанда қуаты жоғары Өскемен Су электр станциясы (қуаты 331,2 мың кВт) және Бұқтырма Су электр станциясы (қуаты 675 мың кВт) орналасқан.
Ең танымал баламалы энергия-Күн энергиясы. Күннен тікелей келетін сәулені электр энергиясына айналдыру тәсілі. Кремний төсемелерінен жасалған фотоэлектрикалық ұяшық өзіне түскен сәулені электр энергиясына айналдырады. Сонымен қатар күннен келетін сәуленің жылуын да электр энергиясына айналдыруға болады, мұны күн жылу энергиясы деп атаймыз. 2012 жылдың соңында Жамбыл облысы, Қордай ауданында қуаттылығы 504 кВт, жобалық қуаты 7 МВт болатын күн электр стансасының біріншісі - Отар іске қосылды.
Тағы бір баламалы энергия-Жел энергиясы. Ауа қозғалысынан өндірілетін энергия түрі. Желдің қатты жылдамдығы алып жел турбиналарын қозғалысқа түсіреді де, кейін одан электр энергиясы өндіріледі. 2011 жылдың желтоқсанында Жамбыл облысында Қазақстандағы қуаты 1500 кВт болатын бірінші жел электр станциясы - Қордай жел электр станциясы іске қосылды. Айта кететін жайт,Қазақстан жел торы бойынша әлемде бірінші орын алады. Еліміздегі қуаты жоғары және ұзақ уақыт соғатын Ебі, Сайхан , Арыстанды-Қарабас секілді 10 астам желдердің түрлері кездеседі. Қазақстан жеріндегі соғатын желдің орташа жылдамдығы 4-4,5 м/с, Каспий теңізінің жағалауында 6 м/с-тен астам, ал Ебі желінің жылдамдығы 70 м/с-ке жетеді.Осы жылдамдықтар негізінде жел двигателдері орналастыруға және одан энергия алуға үлкен мүмкіндік тудырады. Астана ЭКСПО-2017 - Қазақстанның ең ірі жел электр станцияларының бірі. Жалпы қуаты 100 МВт болатын 29 турбина астанадан 40 шақырым жерде таза энергия өндіреді.ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігі мен БҰҰ-ның даму жөніндегі бағдарламсының ұсынған мәліметтеріне жүгінсек, еліміздің потенциалы мыңдаған МВт немесе жылына 1 триллион кВт-сағ көлемінде - бұл дүние жүзі бойынша үздік көрсеткіштердің бірі.
Келесі баламалы энергия көзі-Геотермальды энергия. Жер қыртысындағы ыстық бу, жанартау лавасы секілді белсенді геологиялық құбылыстарын да электр энергиясын өндіруге пайдалануға болады. Жанартау маңындағы жерасты суы өте ыстық келеді, қайнау температурасынан да артық. Мұндай белсенді геологиялық аймақтарға ұзын құбырлар немесе мұржалар орналастырылады. Ыстық бу осы мұржалар арқылы өтеді де мұржа ішінде орналастырылған турбиналар негізінде электр энергиясы өндіріледі. Шымкент қаласының маңындағы Қапланбек мекенінің суының температурасы 80 ° C. Оны тұрғын үйлерді жылыту үшін пайдалану жүзеге асуда.
Ал теңіз бен мұхиттардың ағысынан пайда болатын баламалы энергия-Ағыс энергиясы. Теңіз бен мұхит айдынының тартылыс күшіне байланысты судың толысуы мен қайтуы тәрізді табиғи құбылыстың орын алатындығын білеміз. Мұндай алып табиғи қозғалыс үлкен қуат көзін игеруге мүмкіндік береді. Мұхит жағасына турбина орнатып, ағыстың қуатынан энергия өндіруге болады.
Соңғы баламалы энергия түрі-Биомасса. Өсімдіктен май өндірілетінін білеміз. Ал майдан жанармай алуға болады. Сол тәрізді этанол мен глюкозадан, саңырауқұлақ, бактерия мен балдырдан жанармай жасалады. Бұл - бензинді алмастыра алатын сұйықтық. Осы арқылы экологияның сақталуын қамтамасыз етіліп отырады.
Баламалы энергия көздерін дамыту қазіргі таңда өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Себебі қалыптасып қалған мұнай мен көмірді алмастыра отырып, экологияға аз әсерін тигізуі тиіс болып жатыр. Қоршаған ортаға бас көз болайық!
Негізгі бет Баламалы энергия түрлері
Пікірлер: 15