Кеңес үкіметі тұсында, “айтуға тыйым салынған” әндердің бірі, халық әні - “Қара қаншық”.
Бұл ән алғаш рет 1925 жылы А.В. Затаевичтің “Қазақ халқының 1000 әні” жинағында жарияланды.
1934 жылы “Қыз-Жібек” операсына еніп, өз атымен аталмай, “Зар” деп өзгертіледі. Операның трагедиялық шешімі, Жібектің жарық дүниемен қоштасу сәті - осы әуенмен басталады.
Әннің өз тақырыбымен аталмау себебі, 1933 жылдары 200-ден аса халық шығармашылығындағы әндердің поэтикалық мәтіндері “қоғам идеологиясына (кеңес үкіметі) қарсы келіп”, айтылуға тыйым салынды. Солардың бірі, саяси астары бар деген туындылар қатарында болған осы “Қара қаншық” әні.
.
Қоянды шалмай алар қара қаншық,
Сұңқарға жем тілеген болар талшық.
Жігітке нелер келіп, нелер кетпейді,
Сыртым су болып жүрмін, бауырым балшық.
.
Жүгірген құмнан құмға құмай тазы,
Жігітті малдың азы мұңайтады,
Жігіттер малым аз деп мұңаймаңыз,
Бір күні өлім келіп шұнайтады.
.
Бейбіт, тыныш заман орнына - жаппай қуғын-сүргін, репрессия орнап, қазақ еліне қысым жасалған тұста - жанын қоярға жер таппай, өмірі ойран болған адамның мұң-шері деуге болады…
Тазы ит - адам өміріндегі қызықты бір тіршіліктің символы ретінде алынып отыр. Әнде барақат дәуірдің жоғалуын осы арқылы астарлы түрде жоқтаған. Дүние - өткінші деген тұжырымға келеді.
Негізгі бет Бауыржан Ретбаев & Нұрым Асқанов - Қара қаншық (Халық әні)
Пікірлер: 82