İRAN'IN DEVRİMLER YÜZYILI
İran, şüphesiz Orta Doğu'nun en etkili ülkelerinden birisi.
Tarih boyunca bölgenin çehresini belirlemede rol oynayan bu ülke, son yüzyılda büyük bir devinim içindeydi.
20. yüzyılın eşiğinde, Pers krallığında ıslahat ve meşrutiyet çağrıları tartışılırken, yüzyılın sonunda İran dünyanın ilk 'İslam Cumhuriyeti'ni kurmuştu.
Bu dizide bu kritik dönemi ele alıyor, 1906'da Meşrutiyet'in ilanını hazırlayan olaylardan yola çıkıyor, 1979 İslam Devrimi ve sonrasına uzanıyoruz.
Ülkenin kritik kavşaklarda neden belli yönlere saptığını, devrim taleplerinin ya da devrim girişimlerinin reddinin neden kaynaklandığını anlamaya çalışıyoruz.
İran'ın Devrimler Yüzyılı süresince devamlı yinelenen bir diğer tema, batılı güçlerin ülkeye müdahalesi.
Rusya ve İngiltere, 20. yüzyılın ilk yarısında İran siyasetini etkileyen başlıca güçler olurken, ABD bölgedeki etkisini gitgide daha fazla hissettiriyor.
Batılı ülkelerin müdahaleleri İranlıların belleğinde hep olumsuz izler bırakıyor, bir sonraki patlamanın fitilini ateşliyor.
Bu yolculukta biz dünyanın dört bir yanından olayları bizzat yaşamış olan veya alanında otorite sayılan uzmanlar rehberlik edecek.
İran’ın son Veliaht Prensi Muhammed Rıza Pehlevi, eski Başbakan Muhammed Musaddık’ın torunu ve günümüzün muhalif siyasetçisi Metin Defteri, Ayetullah Humeyni’nin danışmanı ve İran İslam Devrimi sonrası dönemin ilk Dışişleri Bakanı İbrahim Yezdi, ABD eski Dışişleri Bakanı Madeleine Albright bunlardan birkaçı.
Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve İran’dan, Fred Halliday, Nikki Keddie, Janet Afari ve Sadık Zibakalam gibi saygın tarihçi ve siyaset uzmanları, geri planda olup bitenlere ışık tutacaklar.
Ayrıca bu yüz yıl içinde çeşitli gerekçelerle sokaklarda gösteri yapan İranlılara, İran Şah’ına, Ayetullah Humeyni’ye ve tüm bu sürece tanıklık eden gazetecilerin arşiv kayıtlarına kulak verip onların neler düşündüğünü, yaşananları tüm dünyaya nasıl ifade ettiklerini kendilerinden dinleyeceğiz.
BBC için Neil McCarthy ve John Tusa'nın hazırladığı diziyi, Sevi Sarıışık Türkçe'ye uyarladı.
Bölüm 1
İran binlerce yıldır Orta Doğu'nun kaderini yazan başlıca güçlerden birisi olageldi.
Tarihi milattan önceki yıllara uzanan Persler, bundan 2.500 yıl önce Büyük Kirüs zamanında parlak bir imparatorluğa kavuştu.
Büyük Kirüs'ün MÖ 539 yılında, Babillileri yenilgiye uğratması ardından hazırlattığı ve Babil halkına "adalet, merhamet ve yüce gönüllülük ile muamele etmeye kararlı" olduğunu anlattığı yazıt, kimi uzmanlarca dünyanın en eski İnsan Hakları Sözleşmesi kabul ediliyor.
Kral Kirüs'ün soyundan gelen, ülkesinin varisi olan İran halkı günümüzde sadece petrol zengini bir ülke olarak algılanmaktan rahatsız. Bir dönemin muazzam bir imparatorluğunun devamı olarak, takdir ve saygıya layık olduklarını düşünüyorlar.
İnsanlığa, kültür ve medeniyetin gelişimi açısından kattıklarının unutulmasından rahatsızlar.
Peki kendilerini, kimliklerini nasıl tanımlıyorlar?
İranlı olmak denince kimliklerini tanımlamak için 2.500 yıl gerilere, Kral Kirüs'ün devrine, Zerdüştlüğün yaygın olduğu yıllara dek uzanıyorlar mı? Yoksa sadece 1.400 yıl geriye, İslam'ın gelişine dek uzanıp, kendilerini bir İslam milleti olarak mı tanımlıyorlar?
'Arap olmamak'tan kaynaklanan, 'öteki' bilinci, Sünnilerle çevrili bir coğrafyada Şii olarak var olma gerçeği bu algıyı nasıl etkiliyor?
Son yüz yılda İran'ın yani ari insanların ülkesinin yazgısını en çok etkileyen unsurlardan birisi de 'dış müdahale'.
Yakın tarihindeki olaylar ışığında 'tehdit altında olma' algılaması, İran'ı İran yapan bir olgu.
Dizimizin ilk bölümünde tüm bu unsurların nasıl bir etkileşim içinde olduğunu tartışıyoruz.
Негізгі бет BBC Türkçe - İRAN'IN DEVRİMLER YÜZYILI Bölüm 1 İran Kimliği
Пікірлер