Қазақтың ырымы өте мол ғой. Оны ғибратты әңгіме ретінде, ғибратты сөз ретінде де айтылып жүр. Сондай әсерлі әңгіме бірі ретінде "Кәрі жілікті босағаға не себепті іледі?" деген қызықты дерегін, болған оқиғасымен бөлісіп отырмын. Керекті арнада керекті деректі тыңдай жүріңіздер. Оқыған: Динара Мейрамқызы. Аудиокітап. Қазақ. Қазақша әңгімелер жинағы.
Жақында әулетіміздің өмірден өткен үлкендерінің әруағына Құран бағыштап, ағайынға ас берген едік. Осы жолы табақ тартуға аса мән бердім. Кімге қандай жілік қою керектігін, оның қаншалықты маңызы бар екендігін ұқтым. Әрбір жіліктің өзіндік орны, тәрбиелік мәні бар екен.
Мәселен, жастайымыздан «кәрі жілікті жастарға жеуге болмайды» дегенді естіп өстік. Бірақ ешқайсысымызды «неге?» деген сұрақ мазаламапты. Оны кімнің жегеніне де назар аудармаппыз. Тіпті, кімге тартылатын кәделі сый екеніне қызықпаппыз. Кешегі жиында енем келгенше етті реттей қояйын деген асығыстықпен кәрі жілікті үлкен кісілерге тартылып жатқан бірінші астауға салдым. Оны сырттай бақылап отырған енемнің үлкен абысыны жүгіріп келіп, етті өзінің реттейтінін айтты. Бір жерден қателескенім анық. Көз жазбай қарап тұрдым.
Табақ тартуды білмейтінімді, қиын болмаса әр жілікті өз атауымен атап, кімдерге берілетінін айтсаңыз деп өтіндім. Апам да қарсы болмады. «Білмейтініңді мойындағаның, білуге құмартқаныңның өзі үлкен қадам. Табақ тартуға жастық етпейсіңдер, білгендерің өздеріңе жақсы» деді. Сөйтті де менің салған сүйегімді алып оның кәрі жілік екенін, өзіндің қасиеті бар екенін айтты. Мұны естіген қызметтегі келіндердің бәрі де жиыла қалып, апамыздың аузына қарадық. - Қазанға ет салғанда алдымен «бісміллә»деп кәрі жіліктен бастап салады. Себебі кәрі жілік еттің бәрін ұстап тұратын қасиетке ие. Оны шақпайды, құда табаққа салмайды, қонаққа, бөтен, жат адамға емес, керісінше үй иесіне немесе ағайынға береді. Өйткені «кәрі жілікте шаңырақтың құты бар» деп ырымдайды. Сонымен қатар, өсіп келе жатқан қыз балаға «оң жақта отырып қаласың» деп ұстатпаса, «сүр бойдақ боласың» деген сенім бойынша бойдақ жігітке де бермейді. Баяғыда атам марқұм кәрі жілікті өзі мүжіп, тазалап қоятын. Сөйтіп мал-жанымның амандығы үшін деп босағаға байлайтын. «Өз шаңырағыңда сойылған малдың кәрі жілігін ешкімге бермеңдер, әкелерің мүжіген соң босағаға байлаңдар. Сонда үйдің берекесі-ынтымағы, құты мен ырысы өз шаңырақтарыңда мәңгі тұрақтайды», - деп айтып отыратын. Соны естіп өскен біздер кәрі жілікті құт көреміз, отбасының ұйытқысы деп білеміз, қақпанымыздың қорғаны деп қараймыз, - деп кәрі жілікті атамызға атап шетке қойды. Мұны естіген қызылордалық Әнипа апамыз да кәрі жілік туралы білетін аңызын айтып, бізді таң қалдырды. Оның айтуынша кәрі жілік күзетшінің қызметін атқарады екен. Түсінікті болу үшін аңызды сол қалпы жазғанды жөн көрдім. «Ертеде бір байдың қорасын қырық қарақшы торуылдапты. Бірақ, қанша тырысса да, малын ала алмаған екен. Байдың қорасын қарулы жасақ күзетіп тұрыпты. Бірақ, таң ата қарауылдар көзден ғайып болады екен. Ұрылар тылсым жайды түсінбейді. Ертесіне біреуін тыңшылыққа жұмсайды. Ол байға жолаушы кейпінде келіп сыр тартады. Байдың жалғыз ұлы мен бәйбішесінен өзге ешкімі жоқ екен. Тыңшы қайта келіп:
#аудиокітап #әсерліәңгіме #қазақшаәңгімелер #қазақ #ырым #салт_дәстүр #қазақтар #ғибраттыәңгіме #ғибрат #қызықтыәңгімелер #кәріжілік
Негізгі бет КӘРІ ЖІЛІКТІ БОСАҒАҒА НЕ СЕБЕПТІ ІЛЕДІ?
Пікірлер: 8