Astana - (Golden Bridge News - Hökümə Xəlilova, Ramiz Məşeədihəsənli). 2025-ci ildə Qazaxıstanda tam olaraq latın qrafikasına keçidlə bağlı qərar verildi. ölkə başçısı Kasım Comart Tokayev artıq bu prosesin gerçəkləşməsi üçün bütün işlərin yekunlaşmaq üzrə olduğunu diqqətə çatdırdı. Türk Dövlətləri Təşkilatının əsas üzvü olan Qazaxıstanın türk birliyinə inteqrasiyasını sürətləndirməyə xidmət edən bu addım həm də ortaq türk əlifbasının reallaşdırılması deməkdir.
Kasım Jomart Tokayev
Qazaxıstan Prezidenti
Ümumtürk ailəsinə inteqrasiyamız üçün latın əlifbasına mütləq keçməliyik. Türkiyə başda olmaqla artıq Azərbaycan, Özbəkistan və Türkmənistan çoxdan latın əlifbasından istifadə edir. Bizim Mərkəzi Asiyada isə Qırğızıstan və Monqolustan hələ də kiril əlifbasını işlədir. Təbii ki, biz 2025-ci ildən tam latın əlifbasına keçsək də kiril əlifbası da buna paralel olaraq işlədiləcəkdir. Bütün qazax klassik ədəbiyyatı və digər tarixi əsərlərin kiril əlifbası ilə çap olunduğunu da unutmamalıyıq.
Hasan Oktay
Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzi rəhbəri
Cengiz Buyar
tarixçi-politoloq
Müxbir: Qazaxıstanın dilçi alimləri isə hesab edir ki, heç də asan olmayan bu proseslə bağlı artıq latın qrafikasından istifadə edən türk dövlətlərinin təcrübəsindən yararlanmaq lazımdır:
Kalkaman Kasenov
İctimai xadim
-Türkiyə, Azərbaycan, Özbəkistan təcrübəsi bizim üçün çox dəyərli olardı. Hazırda dilçi alimlər, linqvistlər, mütəxəssislər bu istiqamətdə çalışmalarını davam etdirməkdədirlər. İctimaiyyətin rəyi nəzərə alınaraq tələsmədən bu mühüm məsələ başa çatdırılmalıdır.Tədris vasitələri də latın əlifbasına uyğunlaşdırılmalıdır. İllər boyu məktəblərimizdə şagirdlərin sırf qazax dilinə keçidi məsələsi müzakirələrin əsası olub. Sevindirici haldır ki, bu tədris ilindən başlayaraq məktəblilərimiz artıq qazax dilindən imtahan verəcəklər. Televiziya verilişlərinin 85 faizi dövlət dilində həyata keçirilməyə başlayıb. Bütün bunlar latın əlifbasına keçiddə öz rolunu oynayacaq. Bir daha qeyd etmək istərdim ki, Türkiyə, Azərbaycan və Özbəkistan linqvistləri ilə bizim alimlərin birgə görüşünün mütəmadi keçirilməsi Qazaxıstanın latın əlifbasına keçidinə müsbət təsir göstərə bilər.
Müxbir: Qazaxıstan vətəndaşlarının bu məsələ ilə bağlı fikirləri isə müxtəlifdi, əksəriyyət isə latın qrafikasına keçidi müsbət qarşılayır
Talqat Kurmanqaliyev
İqtisadçı
- 2025-ciildə Qazaxıstanın latın qrafikasına keçməsini dəstəkləyirəm. Artıq türk dövlətlərinin latın qrafikasına keçidi başa çatmaqdadır. Latın qrafikasına keçildikdə bir birimizi yaxşı başa düşəcəyik. Bilgisayarlar latın qrafikasında olduğu üçün onu asanlıqla istifadə edə biləcəyik. Türk dünyası ilə əlaqələrimizin inkişafı və möhkəmləndirilməsi üçün latın qrafikasını tətbiq etmək lazımdır.
Arman Oşakbayev
- Əgər latın qrafikasına keçəcəyiksə, hərflərimiz mütləq Türkiyənin istifadə etdiyi əlifbaya uyğun olmalıdır.
Eldor Kuspanqaliyev
- Mən ölkəmizin latın qrafikasına keçməsinə müsbət yanaşıram.. Bu bizə çox lazımdır.
Nadya Savina
- Məncə latın qrafikasına keçməmiz ölkənin maliyyə büdcəsinə xeyli ziyan vuracaq. Hələ tələsməmək lazımdır.
Müxbir: Əlbəttə, Qazaxıstan əlifbasının gələn ildən tam latın qrafikasına keçməsi xəbəri sevindirici hadisədir. Amma qərb tədqiqatçılarının bunun əleyhinə yönələn şərhləri ölkə ictimaiyyətinin fikrini qarışdırmağa hesablanıb. Onlar guya bunun qazax məktəblərində təhsilin axsamasına, qazax alimlərinin elmi əsərlərinin və son 50 ildə kiril əlifbasıyla olan ədəbi nəşrlərin itəcəyinə, bütün etnik qrupların hüququnun pozulacağına və sairə gətirib çıxaracağını deyirlər. İllər əvvəl Qazaxıstanın ilk prezidenti Nursultan Nazarbayev ümumtürk ailəsində yerini möhkəmləndirmək üçün ölkənin gələcəyinin latın əlifbası ilə bağlı olduğunu diqqətə alaraq bu məsələni gündəmə gətirəndə də kiril əlifbasının tərəfdarları və siyasətçilər bu niyyətin gerçəkləşdirilməsinə əngəl olmuşdular. Ancaq, dövlət başçısı Kasım Jomart Tokayevin latın əlifbası ilə paralel olaraq kiril əlifbasının da işlədiləcəyi fikri qərb analitiklərinin xülyalarını alt-üst edir.
Xatırladaq ki, 1929-1940-cı illərdə Qazaxıstanda latın əlifbası işlədilib.
Негізгі бет QAZAXISTAN LATIN QRAFİKASINA KEÇİR
Пікірлер