თაბორის მთაზე მდებარე ფერისცვალების მონასტერი დაახლოებით XIII - XIVსს-ში დემეტრე თავდადებულს აუგია. საუკუნეების წინ აშენებული მონასტრის ნაშთები ახლაც არის შემორჩენილი თაბორის მთაზე. სამონასტრო კომპლექსის აღდგენა რამდენიმე წლის წინ უწმიდესისა და უნეტარესის, ილია II -ის ინიციატივით მოხდა. ვინაიდან უფალმა ფერი თაბორის მთაზე იცვალა, მონასტრის სახელწოდებაც ამ მოვლენას უკავშირდება.
1776 წლის წყალობის სიგელში ვხვდებით თაბორის უცხოენოვან თურქულ სახელს „ყორჩი-ყალა“ ანუ მცველი ციხე. რუსი მოხელის მიერ შედგენილ 1800 წლის თბილისის გეგმაზე თაბორის ქედზე დგას „გაძარცული ციხე-სიმაგრე ყორჩი-კალა“. ციხე საბოლოოდ დაინგრა 1795 წელს სპარსელებსა და ქართველებს შორის თბილისის მისადგომებთან გამართული ბრძოლის დროს. 1801 წლიდან, მას შემდეგ, რაც საქართველო რუსეთს შეუერთდა, თბილისი აღარ საჭიროებდა დამცველ ციხეებს, ამიტომ თაბორის ციხე აღარ აღუდგენიათ. ამჟამად მისგან მხოლოდ ციხის საძირკველის ნაშთებია შემორჩენილი.
თბილისის თაბორის ციხის ეკლესიაზე მცირეოდენი ცნობებია შემორჩენილი. 1392 წელს შედგენილ საბუთში ვკითხულობთ: “... ტფილისის იქით ლეღვისხევი ჩამოვარდება თაბორის ეკლესიის ჩამოსწვრივ”. ის 1429 წლის საქართველოს მეფის ალექსანდრე I-ის გუჯარშიც იხსენიება. ვახუშტი ბატონიშვილის 1735 წლის ქალაქის გეგმაზე თაბორის ქედზე ეკლესიაა აღნიშნული.
ფერისცვალების ეკლესიის შესახებ პლატონ იოსელიანი წერდა, რომ თაბორის ციხე ანუ ყორჩი-ყალა თბილისის სამხრეთით არსებულა და ქალაქის სამხრეთ ანუ განჯის კარს იცავდა. დიდების დროსა იგი ქვის კედლებით იყო გამაგრებული, მის ბრტყელ მწვერვალზე კი უფლის ფერისცვალების ეკლესია იყო აშენებული.
თაბორის ციხე წყაროებში პირველად 1045 წელს იხსენიება, როცა მეფე ბაგრატ IV-მ ქალაქი და ციხე-სიმაგრე დაიკავა. თაბორის ციხე თავისი ხანგრძლივი არსებობის განმავლობაში არაერთხელ დანგრეულა და კვლავ აღდგენილა. პლატონ იოსელიანის ცნობით, 1618 წელს შაჰის აბას I-ის შემოსევის დროს დანგრეული თაბორის ციხეც და ეკლესიაც 1630-იან წლებში მეფე როსტომმა აღადგინა. ამის შემდეგ თაბორი ისტორიულ წყაროებში დიდხანს აღარ იხსენიება და მხოლოდ 1723 წლის ჩანაწერში გვხვდება. როსტომ მეფის აღდგენილი,თაბორის ციხე კახეთის მეფემ კონსტანტინე II-მ, მაჰმადიყული-ხანმა დაიკავა 1735 წელს. 1743 წელს ეს ეკლესია, მისივე ბრძანებით კვლავ ააშენეს. 1759 წელს მეფე ერეკლემ განდევნა იქიდან მასში გამაგრებული აბდულა-ბეგი და იქვე დიდი ზომის ზარბაზნები დააყენა. აღამაჰმად ხანმა ეს სიმაგრეც ააოხრა და დაშლილი ეკლესიის ნაშთებიც. ამ ცხოველ ხატულ მთაზე შენობების არსებობის რაიმე კვალიც არ ჩანს. ასე უჩინარდება თვით ნანგრევებიც.
1898 წლის „საქართველოს საექსარხოსოს სასულიერო მოამბეში“ ვკითხულობთ, რომ„... თაბორის მთის ბრტყელ წვერზე, საიდანაც შეიძლება თითქმის მთელი თბილისის დანახვა, იდგა უფლის ფერისცვალების ტაძარი, რომელიც დაანგრია შაჰაბასმა 1618 წელს, დანგრეული ეკლესიის ნანგრევებიც გაქრა 1795 წელს, აღამაჰმად-ხანის შემოსევის შემდეგ. თბილისის ფერისცვალების ტაძარი მეტეხის ტაძარზე იყო მიწერილი“.
უწმიდესს თავისი ფანჯრიდან ყურებისას უფიქრია, რომ თუ ჩვენი წინაპრები ყველგან აშენებდნენ ტაძრებს, რთული დასაჯერებელი იქნებოდა, თაბორის მთაზე არ აეგოთ ეკლესია და გამოუგზავნია მძღოლი ტერიტორიის დასათვალიერებლად. არის კიდეც მცირე ნაშთები პირველად აგებული ტაძრის ნანგრევებისა. გაირკვა, რომ არსებობდა ფერისცვალების ტაძარი და დაიწყო ამ ტაძრის აღდგენა.
მონასტრის კომპლექსის შემადგენლობაში შედის რამდენიმე ტაძარი. დიდი ტაძარი ფერისცვალების სახელობისაა, მეორე ტაძარი - მოსესა და ილიას სახელობის და მის ქვეშაა მესამე ტაძარი, რომელიც მოციქულების სახელზეა აგებული. ვიცით, რომ როდესაც ფერისცვალება მოხდა და უფალმა თავისი მოწაფეები - პეტრე, იოანე და იაკობი წაიყვანა, თაბორის მთაზე მათ წინაშე იცვალა ფერი. ასევე ფერისცვალებისას თაბორის მთაზე გამოჩნდნენ მოსე და ილია. აქედან გამომდინარე, სიმბოლური გადანაწილების თვალსაზრისით, სამი ტაძარი აიგო.
არქიტექტურული თვალსაზრისით, ფერისცვალების სახელობის ტაძარი ნახევრად ჯვრული ნაგებობაა. ტაძრის უკანა ნაწილი არ არის ჯვრული, ხოლო წინა ნაწილი, სადაც სტოა მდებაროებს, ჯვრულია. ტაძარი დახურულია ჭიათურის რაიონში მდებარე კაცხის მონასტრის გადახურვის მსგავსად. 2005 წლიდან უწმიდესისა და უნეტარესის, ილია II -ის ლოცვა-კურთხევით დაარსდა ნარკოლოგიური ფსიქო - სოციალური სარეაბილიტაციო ცენტრი “თაბორი”.
ციხეში ეკლესიაც მდგარა, რომელსაც პლატონ იოსელიანის მოწმობით, „ღვთის ფერისცვალების” სახელით იხსენიებდნენ. ამასთან დაკავშირებით საინტერესოა თვით თაბორის მთის სახელწოდების წარმოშობა. ისევე, როგორც „მთაწმინდა,” ისიც დაკავშირებულია ქრისტიანულ „წმინდა” ადგილებთან. იერუსალიმში, თაბორის მთაზე მომხდარა ქრისტეს ფერისცვალება. აქედან მოდის თბილისის მთისა და ციხეში აგებული ეკლესიის სახელები. დღეს ეკლესიის კვალი წაშლილია და ისევე როგორც ციხის ნაშთები, უკვე აღარ ჩანს პლატონ იოსელიანის დროინდელ აღწერის ხანაში 1972 წელს არქეოლოგიური ძიებისას მიაკვლიეს ციხის კვალს. ამჟამად ციხის და ეკლესიის ადგილზე თანამედროვე თაბორის მონასტერი ფუნქციონირებს.
Негізгі бет თაბორის ფერისცვალების მონასტერი
Пікірлер: 2