Τσακίζω στον άσσο #15 - Ξηροστερνιανός
Στη δυτική Κρήτη είναι κοινός τόπος η ταύτιση των μουσικών φράσεων του χανιώτικου συρτού με τα χορευτικά βήματα, φαινόμενο γνωστό με τη φράση «παίζω-χορεύω στο μέτρο» ή «τσακίζω στον άσσο», το οποίο απαιτεί μια αμφίδρομη και διαρκή επικοινωνία μεταξύ μουσικών και χορευτών. Μάλιστα, τα τελευταία 10 με 15 χρόνια όλο και συχνότερα παρατηρείται το φαινόμενο αυτό και στην υπόλοιπη Κρήτη.
Στα πρακτικά του συνεδρίου με θέμα «Στις ρίζες του κρητικού συρτού» που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λουσακιών το 1998, ο Ναύτης (Κωστής Παπαδάκης) για να περιγράψει τη διαδραστική αυτή σχέση λέει ότι «αν ζητήσεις από 10 Χανιώτες χορευτές να χορέψουν ακολουθώντας τη μουσική χωρίς να έχουν καμία οπτική επαφή ο ένας με τον άλλο, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα τα βήματά τους θα ταυτιστούν».
Χορευτικά, ο συρτός αποτελείται από τέσσερις διαδοχικές ομάδες τριών βημάτων, συνολικής διάρκειας ίσης με 8 μουσικά μέτρα. Οι σκοποί πάνω στους οποίους χορεύεται ο συρτός αποτελούνται από δύο διαφορετικές μουσικές φράσεις ή γυρίσματα. Στους περισσότερους σκοπούς, η πρώτη φράση αποτελείται από 4 ή 6 μέτρα. Υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις που η πρώτη φράση έχει 8 μέτρα, αλλά μόνο σε νεότερες συνθέσεις. Στις δεύτερες φράσεις, αποκλείεται η περίπτωση των 6 μέτρων διότι δεν διευκολύνεται το τραγούδισμα της μαντινάδας, οπότε εντοπίζονται γυρίσματα 4 και 8 μέτρων. Εξαιρέσεις στις κατηγορίες αυτές αποτελούν κάποια γυρίσματα με 5, 7 και 10 μέτρα, που εντοπίζονται τόσο σε νέες όσο και σε παλιές συνθέσεις. Επίσης, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις γυρισμάτων με 16 μέτρα, που ουσιαστικά αποτελούνται από δύο ίδιες διαδοχικές 8μετρες μελωδίες με ατελή κατάληξη. Επομένως, ανάλογα με τον αριθμό των μέτρων της πρώτης και της δεύτερης φράσης, οι κυριότεροι συνδυασμοί είναι: 4-8, 6-8, 4-4, 6-4. Εφόσον ένας χορευτικός κύκλος βημάτων ολοκληρώνεται σε 8 μέτρα, προκύπτει ότι πρέπει οι 4μετρες μελωδίες να παίζονται σε ζευγάρια, δηλαδή 2, 4 ή 6 φορές πριν από την αλλαγή του γυρίσματος. Ομοίως, οι 6μετρες μελωδίες πρέπει να παίζονται από τους μουσικούς σε τετράδες, δηλαδή 4 ή 8 φορές. Σε κάθε τετράδα, οι χορευτές ολοκληρώνουν 3 κύκλους βημάτων. Στις 8μετρες φράσεις δεν έχει σημασία, διότι αν γίνει σωστά το τσάκισμα εξαρχής, χορός και μουσική θα ταυτίζονται σε κάθε τελείωμα της μελωδίας.
Σε αυτό το παράδειγμα παρουσιάζεται η περίπτωση του Ξηροστερνιανού, ενός σκοπού με πολλές εμβληματικές εκτελέσεις. Mία όμως από τις πρώτες καταγραφές του σκοπού ανήκει στον Χαρίλαο Πιπεράκη, ο οποίος μάλιστα έκανε και αρκετές επανεκτελέσεις. Στο ύφος και το οργανολόγιο του Χαρίλαου στηρίζεται και η δική μας εκτέλεση στο βίντεο αυτό. Ο Χαρίλαος έντυσε τον Ξηροστερνιανό με τη μαντινάδα:
Ένα μαχαίρι μ' έσφαζε, τώρα με σφάζει κι άλλο,
μα δεν ηξεύρω από τα δυο ποιο 'ναι το πιο μεγάλο.
Ίσως η πιο γνωστή εκτέλεση είναι αυτή του Νίκου Ξυλούρη ο οποίος τραγούδησε:
Το ξηροστερνιανό νερό λένε πως έχει αβδέλλες,
μα εκείνο το μαριόλικο βγάνει όμορφες κοπέλες.
Πολύ αγαπητή όμως είναι και η εκτέλεση του Σκορδαλού με τη μαντινάδα:
Ψάξε τον όλο τον ντουνιά και θα πειστείς κερά μου,
πολλά θα βρεις πολλά θα δεις, μα όχι σαν την καρδιά μου.
Ο Ξηροστερνιανός κατατάσσεται στην κατηγορία 4-4. Επειδή και η φράση Α και η φράση Β είναι τετράμετρες, κάθε ζευγάρι φράσεων σε οποιονδήποτε συνδυασμό (Α-Α ή Α-Β ή Β-Β ή Β-Α) συμπληρώνει έναν οχτάμετρο χορευτικό κύκλο. Επομένως η κατηγορία αυτή, όπως και η 8-8, δεν παρουσιάζει δυσκολία για τον μουσικό, διότι αν τσακίσει σωστά ο χορευτής στο ξεκίνημα του χορού, δεν έχει σημασία ο αριθμός των επαναλήψεων ούτε στην πρώτη ούτε στη δεύτερη φράση. Ωστόσο, όπως έχει μείνει ο σκοπός στη συλλογική μνήμη κυρίως από τις εκτελέσεις του Σκορδαλού και του Ψαρονίκου, η φράση Α στην πρώτη της επανάληψη παίζεται με ελλιπή μέτρα, πράγμα που προκαλεί αποσυντονισμό με τα βήματα του χορού. Στο βίντεο αυτό παρουσιάζονται δύο διαφορετικές επιλογές μετάβασης ώστε να μην χάνεται η συνέχεια των μέτρων. Στην πρώτη μετάβαση (0:35-0:38) παίζεται ολοκληρωμένη η φράση Α, ενώ στη δεύτερη και στην τρίτη (1:11-1:14 και 1:43-1:46) η μετάβαση γίνεται με μια τετράμετρη φράση η οποία αποτελείται από το πρώτο μισό της φράσης Β και το δεύτερο μισό της φράσης Α.
Λύρα: Κυριτσάκης Κωστής
Λαύτα: Μωυσιάδης Ιάκωβος
Νταραμπούκα: Παρασκευόπουλος Στάθης
Η ψηφιακή καταγραφή της χορευτικής κίνησης του συρτού πραγματοποιήθηκε από τον Andre Holzapfel και την ομάδα του, στο πλαίσιο των σεμιναρίων μουσικής και χορού που γίνονται κάθε καλοκαίρι στον Μέρωνα. Στο κανάλι του Andre ( / @andreholzapfel8574 ) υπάρχουν ενδιαφέρουσες καταγραφές κίνησης και για άλλους κρητικούς χορούς.
Негізгі бет Музыка Τσακίζω στον άσσο #15 - Ξηροστερνιανός
Пікірлер: 4