चुनखड युक्त जमिनीचे गुणधर्म व व्यवस्थापन
डॉ. ओमप्रकाश यशवंत हिरे
महाराष्ट्र मध्ये अवर्षणप्रणव क्षेत्रात कमी पावसामुळे तसेच बेसाल्ट खडकापासून तयार झालेल्या अल्कधर्मीय जमिनीतील माती मध्ये मुक्त चुन्याचे प्रमाण कमी-जास्त प्रमाणात विखुरलेले आहे. काही ठिकाणी मुळ खडकातच मुक्त चून्याचे प्रमाण जास्त असल्यास त्यापासून निर्माण होणाऱ्या जमिनीतही ते जास्त असते आणि ते पिकास हानिकारक ठरते, तसेच हे प्रमाण जमिनीमध्ये दोन प्रकारचे असते
१.चुनखडी वेड्यावाकड्या खड्यांच्या स्वरूपात
२. दुसरी पावडर स्वरूपात
पावडर स्वरूपात असलेले चुन्याचे प्रमाण जास्त हानिकारक असते. सिंचनाखाली असलेल्या उथळ जमिनीत चुन्याचे प्रमाण मुरमात जाऊन साठते, तर चोपण जमिनीमध्ये सामू ८.५ पेक्षा जास्त असल्यास जमिनी मध्ये ठराविक खोलीवर चुन्याचे थर तयार होतात, असे चुन्याचे थर जमिनीतील शेदात जर एक मीटरच्या आत असतील तर फळबागांचे आयुष्य कमी होते व फळझाडांची उत्पादकता कमी होते. त्यामुळे फळबाग लागवड करताना चुनखडीचे थर १५ सेंटिमीटर पेक्षा जास्त रुंदीचे एक मीटरच्या आत झालेले नसावेत. चुनखडीयुक्त जमिनीत वनस्पतीला लागणाऱ्या अन्नद्रव्यांची उपलब्धता कमी होते आणि पाण्याची गरज जास्त लागते. वाळवी, सूत्रकृमी, हुमणी या सारख्या उपद्रवी किडींची प्रादुर्भाव जास्त वाढतो, तसेच सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची उपलब्धता कमी होते.
चुनखडीयुक्त जमिनीचे गुणधर्म
👉जमिनीचा सामू ७.५ पेक्षा जास्त असतो 👉जमिनीमध्ये विद्राव्य क्षारांचे प्रमाण १ डीसी.सा पर मीटर पेक्षा कमी असते
👉जमिनीची घनता वाढते म्हणजेच जमीन घट्ट बनते
👉मुक्त चुन्याचे प्रमाण १० टक्केपेक्षा जास्त असते
👉नत्र, स्फुरद, पालाश, मॅग्नेशियम, गंधक या अन्नद्रव्याची उपलब्धता कमी होते
👉सूक्ष्म अन्नद्रव्ये जसे की लोह, जस्त, मॅगनीज, कॉपर व बोरॉन यांची उपलब्धता कमी होते
👉हवा व पाणी खेळण्याचे प्रमाण व्यस्त राहते त्यामुळे पिकांची वाढ खुंटते
👉बियाण्यांची उगवण क्षमता कमी होते
👉लोहाच्या कमतरतेमुळे पिकांची पाने पिवळी पडून शिरा हिरव्या राहतात,जास्त मुक्त चुन्याचे प्रमाण असल्यास पाने पिवळी पडतात आणि चुनखडीचे प्रमाण अधिक असल्यास पिवळी पाने पांढरी पडून करपुन जातात, यालाच इंग्रजीमध्ये लाइफ इंडुस क्लोरासिस म्हणजेच चुनखडी मुळे येणारा केवढा असे संबोधले जाते, विशेषतः गावालगत पांढऱ्या जमिनीमध्ये असा प्रकार प्रकर्षाने दिसून येतो.
डॉ. ओमप्रकाश यशवंत हिरे
🛑 चुनखडीयुक्त जमिनीचे व्यवस्थापन
👉जमिनीची खोलवर नांगरट करावी
👉रासायनिक खते पृष्ठभागावर फेकून देऊ नये ती जमिनीतील मातीत मिसळून द्यावे
👉स्फुरदयुक्त खते शेणखतातून दिल्यास स्फुरद ची उपलब्धता वाढून स्थिरता कमी होते
👉स्फुरद विरघळणाऱ्या जैविक खतांचा वापर केला पाहिजे
👉चुनखडीच्या जमिनीत दर वर्षी भरपूर प्रमाणात सेंद्रिय खते घालत गेल्यास चुनखडीचा पिकावरील वाईट परिणाम कमी करता येतो
👉हिरवळीची खते उदाहरणार्थ ताग, धेंचा घेऊन ती ४५ ते ५० व्या दिवशी जमिनीत गाडावीत
👉सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा वापर शेणखताद्वारे केल्यास नैसर्गिक चिलेट म्हणून त्याचा उपयोग होतो त्यामुळे सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढते
👉सुक्ष्म अन्नद्रव्य शेणाच्या रबडीत चार ते सहा दिवस घालवून शेणकाल्याचा रंग बदलून काळपट झाल्यानंतर अशी शेतकऱ्यांची रबडी पाण्यामध्ये मिसळून पिकाच्या पांढऱ्या मुळी जवळ दिल्यास सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढते
👉रासायनिक खतांचा वापर करताना नत्र अमोनियम सल्फेट द्वारे तर स्फुरद डायअमोनियम फॉस्फेट द्वार आणि पालाश सल्फेट ऑफ पोटॅश द्वारे दिल्यास पिकांना अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढते आणि स्थिरता कमी होते
👉ह्या जमिनीत सिंगल सुपर फॉस्फेट किंवा जिप्सम चा वापर टाळावा
👉कॅल्शिअम प्रमाण जास्त असल्याने मॅग्नेशियमची कमतरता काही पिकांमध्ये येते त्यासाठी हेक्टरी २५ किलो मॅग्नेशिअम सल्फेट जमिनीतून द्यावे
👉चुनखडीयुक्त जमिनीमध्ये सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा वापर शक्यतो चिलेटेड स्वरूपात करावा व शक्यतो यांचा पुरवठा जास्त करून फवारणीद्वारे करण्याचा प्रयत्न करावा
👉चुनखडीयुक्त जमिनीत सहनशील फळे आणि पिकांची उदाहरणार्थ कापूस, गहू, सोयाबीन, सूर्यफूल, भुईमूग, सीताफळ, अंजीर, आवळा, चिंच इत्यादींची निवड करावी
👉प्रमाण जास्त असल्यास लिंबूवर्गीय फळ झाडे जसे की संत्री, मोसंबी, कागदी लिंबू या फळाची लागवड कटाक्षाने टाळावी, त्यासाठी ९० सेंटिमीटर खोलीपर्यंत जमिनीचे सर्व थर प्रयोगशाळेत तपासून घ्यावेत
👉 चूनखड युक्त जमिनीत बेंन्टोनाईट युक्त गंधकाचा वापर ड्रीप नसल्यास प्रति एकर २० ते २५ किलो पर्यंत दोन हप्त्यात विभागून स्फुरद युक्त खतासोबत करावा व ड्रीप असेल तर ९०% WG फॉर्म मधील गंधकाचा वापर १० ते १५ दिवसांच्या अंतराने स्फुरद किंवा सूक्ष्म अन्नद्रव्य खतांबरोबर प्रति एकर १.५ ते २ किलो असा करत रहावा.
डॉ. ओमप्रकाश यशवंत हिरे
प्रबंधक, होय आम्ही शेतकरी समूह
मृदा शास्त्रज्ञ, अॅग्रिसर्च (इं) प्रा.लि.नाशिक
7588015491
*||अन्नदाता सुखी भवः ||
*गन्ना मास्टर कंपनीची सर्व उत्पादने आपल्या ऑनलाईन मार्टवर उपलब्ध आहेत. प्रत्येक उत्पादनाची लिंक खाली दिली आहे त्यावरून आपण खरेदी करू शकता.
www.gannamaster.com
ऊस मास्टर किट (Sugarcane Master Kit)
bit.ly/3k3t75o
मास्टर ड्रीप (Master Drip)
bit.ly/3qbFsIq
मास्टर केन (Master Cane)
bit.ly/3nOy7vM
मास्टर रिकव्हर (Master Recover)
bit.ly/3knsiVp
भाजीपाला किट (Veg Kit)
bit.ly/3GMZ7Vb
कांदा किट (Onion Kit)
bit.ly/3EGwC9U
हळद किट (Turmeric Kit)
bit.ly/3k5btON
केळी किट (Banana Kit)
bit.ly/3nTcc6O
आले किट (Ginger Kit)
bit.ly/3GJHQMy
मास्टर सोया (Master Soya)
bit.ly/3EBJrly
मास्टर चना
bit.ly/3kAAcuq
कृषिरसायने (Krishirasayane)
bit.ly/3q7p4c2
Негізгі бет चुनखडीयुक्त जमिनीचे गुणधर्म व अन्नद्रव्य व्यवस्थापन
Пікірлер: 56