ეს წმ. მიხეილ ტვერელის სახელობის ტაძარია - რუსული სატაძრო ხუროთმოძღვრების ნიმუში ქართულ სივრცეში, რომელიც მთაწმინდის ფერდობიდან გადაჰყურებს თბილისს. შემთხვევითი არ იყო, რომ რუსი ქტიტორების მიერ დაფინანსებული მშენებლობა სწორედ ამ ადგილას განხორციელდა. მთაწმინდის ფერდობზე აღმართული ტაძარი კიდევ ერთი ,,რუსული’’ აქცენტი უნდა ყოფილიყო მამადავითის ეკლესიის საპირწონედ.
ტაძარი აშენდა 1911-1913 წლებში იმპერატორ ნიკოლოზ II-ის ძმის, დიდი თავადის - მიხეილ რომანოვის ინიციატივით. მეფისნაცვალ ვორონცოვ-დაშკოვის მეუღლის გრაფინია ელისაბედ ანდრეის ასულის პირადი სახსრებით და მესანგრე სამხედროების ძალებით დასრულდა ეკლესიამდე მისასვლელი გზის მშენებლობა, რომელსაც შემდგომ მეფისნაცვლის მეუღლის პატივსაცემად ,,ელისაბედის პროსპექტი“ უწოდეს. როგორც თბილისის ენციკლოპედიურ ცნობარშია მითითებული, ამ ადგილს 1903-1904 წლების თბილისის გეგმაზე ,,ფერხულის გორა“ ეწოდება, ტაძრის ადგილას კი ჯვარია დასმული.
ჟურნალი „კავკასიის ბლაღვესტნიკი“, 1913 წლის VI ნომერში, აქვეყნებდა ინფორმაციას სათაურით: „ახალი ტაძარი თბილისში“. სტატიიდან ცნობილი გახდა, რომ ტვერელის ახლად აგებული ეკლესია საქართველოს ეგზარქოსს, მთავარეპისკოპოს ინოკენტის, ერევნის ეპისკოპოს პიმენთან და ქალაქის სამღვდელოებასთან ერთად 1913 წლის 24 თებერვალს უკურთხებია. აქვე აღნიშნული იყო, რომ წირვის დასრულების შემდეგ გრაფინია ელისაბედ ანდრიას ასულ ვორონცოვა-დაშკოვას საეპარქიო-სამისიონერო-სასულიერო-საგანმანათლებლო საძმოსაგან სამადლობელი წიგნი გადაეცა. ტაძრის ამოქმედება რომანოვების დინასტიის საიმპერატორო მმართველობის 300 წლისთავს მიეძღვნა.
ტვერელის ტაძართან დაკავშირებით ერთი ტრაგიკული ამბავი შემოუნახავს ისტორიას: 50-იანი წლების დასასრულს, თბილისის დაარსებიდან 1500 წლისთავის აღსანიშნად, ფუნიკულიორზე გადაწყდა გაეყვანათ საბაგირო გზა, რომლის ხაზი გადიოდა ეკლესიის თავზე და სამგზავრო ვაგონი მოძრაობისას სულ მცირე მანძილით სცილდებოდა ტაძრის წმიდა საკურთხეველს.ტვერელის ეკლესია ერთ-ერთი გადმოცემით, ასეთი მკრეხელური გეგმის განხორციელების წინააღმდეგ ხმა აიმაღლა მაშინდელმა ტაძრის წინამძღვარმა (როგორც ჩანს - მღვდელმა ალექსანდრე რომანოვსკიმ) და გააფრთხილა ამ საქმის მოქმედნი შემდგომში მოსალოდნელი უბედურების შესახებ, რაც მრავალი წლის შემდეგ დატრიალდა: გაწყდა სამუხრუჭე ტროსი, რის შედეგადაც საშინელი სისწრაფით დაქანებულმა ვაგონმა დაანგრია რამოდენიმე სახლი მთაწმინდაზე, რასაც მოჰყვა მაცხოვრებელთა და ვაგონში მყოფ ადამიანთა მსხვერპლი…
ორიგინალური არქიტექტურით გამორჩეული ეკლესიის არსებობა თბილისში და თანაც მთაწმინდაზე შემთხვევითი არ არის. ტაძრის წმიდანი - მიქაელ ტვერელი აღიარებულია კავკასიის მფარველ წმიდანად, ხოლო თბილისი იყო და რჩება კავკასიის ცენტრად. აღსანიშნავია ისიც, რომ წმიდა მიქაელი, როგორც მართლმადიდებელი გვირგვინოსანი, თავისი ხალხისა და ჭეშმარიტი სარწმუნოებისთვის მოწამე, ნათელი განმეორებაა საქართველოს მეფის დემეტრე II თავდადებულისა. ეს ორი გვირგვინოსანი მოწამეობრივად მონღოლთა ურდოში აღესრულა და მათ 29 წელი აშორებთ ერთმანეთს.
ტაძრის ერთ-ერთი მთავარი სიწმინდეა ივერიის ღვთისმშობლის ხატი, რომელიც ამ ეკლესიას 1914 წელს რუსეთის იმპერატორმა ნიკოლოზ მეორემ შესწირა. ტაძრის განსაკუთრებულ სიწმინდეს წარმოადგენს წმ. მიხეილ ტვერელის წმინდა ნაწილი, რომელიც სპეციალურ ლუსკუმშია მოთავსებული, რომელზეც ამავე წმინდანის ხატია გამოსახული.
საკურთხევლის აფსიდში ვედრების კომპოზიციაა წარმოდგენილი, შუაში იესო ქრისტე და მის ორივე მხარეს -ღვთისმშობელი და იოანე მახარობელი, თუმცა ეს კომპოზიცია ტაძრის სივრციდან არ იკითხება. მას ეფარება რუსული წესისამებრ აღმართული იკონოსტასი, რომელიც მთელ გუმბათისქვეშა თაღის სიმაღლეს სწვდება. გუმბათის სივრცეში ჯვრის ამაღლების კომპოზიციაა ლურჯი ლაჟვარდის ფონზე, ოთხი ზეციური ანგელოზის და წრეში ჩაწერილი ჯვრის გამოსახულებით. შესასვლელში, აღმოსავლეთის კედელზე ღვთისმშობლის მიძინების კომპოზიციაა შესრულებული.
შესასვლელის პირდაპირ, საკურთევლის კედელზე მეფე მირიანის და დედოფალ ნანას გამოსახულებებია მთელ სიმაღლეზე. მათ გვერდით დავით აღმაშენებლის ფრესკაა, რომელიც გელათის საქტიტორო გამოსახულების ანალოგია, თუმცა გელათის ფრესკისგან განსხვავებით, ალბათ მოსახატი სივრცის სიმცირიდან გამომდინარე, წმინდა მეფეს ხელში არა ტაძრის მაკეტი, არამედ გრაგნილზე შესრულებული ტაძრის გეგმა უჭირავს. მის მოპირდაპირე კედელზე თამარ მეფის გამოსახულებაა, რომელიც ბეთანიის ფრესკის ანალოგია, მხოლოდ ამ შემთხვევაში ვედრების კომპოზიცია ტაძრის საკურთხევლისკენაა მიმართული.
XIXს. ერთ-ერთი ურთულესი ხანაა საქართველოს ისტორიაში. სახელმწიფოებრიობის დაკარგვას ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმება მოჰყვა. სამწყსოს რუსეთის ეკლესიის სინოდის მიერ დანიშნული სასულიერო პირი - ეგზარქოსი ჩაუდგა სათავეში. უმწყემსმთავროდ დარჩენილი ეკლესია ურთულეს მდგომარეობაში აღმოჩნდა. რუსული ეკლესია ყველანაირად ცდილობდა ქართულ ეკლესიებში წირვა-ლოცვა რუსულ ენაზე წარმართულიყო. წნეხის ქვეშ მოექცა ქართველი სამღვდელოებაც. ქართველი ერი კვლავ დადგა ყოფნა-არყოფნის საფრთხის წინაშე. ეგზარქოსებისა და რუსული მმართველობის ინტერესებში არ შედიოდა ქართული ეროვნული არქიტექტურის ტრადიციების გაგრძელება და სურდათ, ტვერელის ტაძრის რუსიფიკაციის საშუალებად გადაქცევა. თუმცა ის ჩანაფიქრი, რომ რუსული ტაძარი იმპერიის ტერიტორიაზე რუსულ ტრადიციებს დაამკვიდრებდა, საქართველოს შემთხვევაში ვერ განხორციელდა.
Негізгі бет ტვერელი
Пікірлер